Beplande instandhoudingswerk aan die oordrag- en afleweringstonnels van die Lesotho-Hoogland-waterprojek word oor ’n tydperk van ses maande vanaf 1 Oktober tot 31 Maart 2025, beplan.
Dit sal die watergebruikers van die Vaalrivierstelsel raak, sê die Departement van Water en Sanitasie (DWS).
Die tonnelstelsel bestaan ??uit ’n oordragtonnel wat die Katsedam met die Muela-kragstasie en -dam verbind, en ’n afleweringstonnel wat Mueladam met die Asrivier-uitloopwerke tussen Clarens en Bethlehem verbind. Inspeksies en instandhouding van die tonnels word uitgevoer met tussenposes van nie minder as vyf jaar nie en nie meer as tien jaar nie. Die laaste instandhoudingswerk is in 2019 gedoen.
Tydens die stilstand van 2019 is gevind dat die staalvoerings in die tonnel dringend uitgebreide instandhouding aan die Suid-Afrikaanse en Lesotho-punte benodig. Hierdie proses kan nie in ’n korter tydperk as ses maande gedoen word nie.
Die beplande instandhoudingswerk word onder toesig van die Lesotho Hoogland-waterkommissie, ’n gesamentlike beheerliggaam tussen Suid-Afrika en die regering van Lesotho, gedoen, en sal gesamentlik onderneem word deur die Lesotho Hoogland-ontwikkelingsagentskap (LHDA) en die Trans-Caledon-tonnelowerheid (TCTA).
Die aanleg wat onderneem moet word, is tydens die 2019-onderhoudstilstand geïdentifiseer. Dít sal baie tyd verg aangesien dit na verwagting die infrastruktuur vir nog 20 tot 30 jaar sal beskerm.
Hierdie broodnodige instandhouding is van kritieke belang om die integriteit van die afleweringstonnels te handhaaf. Die tydperk van ses maande wat nodig is om instandhouding uit te voer, is dus van kardinale belang om enige katastrofiese gebeurtenis wat mag voortspruit uit ’n gebrek aan onderhoud, te vermy.
’n Ontleding is in Mei 2023 onderneem om die risiko vir die geïntegreerde Vaalrivierstelsel (IVRS) se prestasie as gevolg van die onderbreking te bepaal, en om die impak van die stilstand op waterbeskikbaarheid vir gebruikers in Suid-Afrika te bepaal.
Die uitslae het getoon dat die impak van die onderbreking op die algehele IVRS onbeduidend sal wees met dié dat damme in die IVRS soos die Sterkfonteindam en ander relatief vol is.
Die standaard bedryfsreël is dat Sterkfonteindam water na die Vaaldam vrystel wanneer die Vaaldam ’n minimum bedryfsvlak van 18% bereik.
Die DWS se ontleding dui daarop dat dit onwaarskynlik is dat dit op enige waarskynlikheidsvlak in die 2023-’24-bedryfsjaar (1 Mei tot 31 April) sal plaasvind.
Gevolglik word vrystellings vanaf Sterkfonteindam om die Vaaldam te ondersteun nie vir die huidige bedryfsjaar in die vooruitsig gestel nie en Sterkfonteindam bly tot hede vol.
Verdere ontleding sal in Mei 2024 onderneem word om te verseker dat daar ook geen waarskynlike risiko’s vir watervoorsiening vanaf die IVRS in die 2024-’25-bedryfsjaar is nie.
Die afsluiting sal egter implikasies hê van watervoorsiesytning aan gebruikers langs die Liebenbergsvleirivier en sy sytakke gedurende daardie tydperk aangesien die rivier direk uitvloei uit die tonnel ontvang. Daarom sal die dorpe Bethlehem, Reitz en Tweeling sowel as gelisensieerde besproeiers geraak word. Dit is omdat daar ’n aansienlik verminderde hoeveelheid water in die Liebenbergsvleirivier en sy sytakke sal wees, waaruit hierdie gebruikers hul water ontvang.
Ten einde water tydens die afsluiting vir hierdie plaaslike gebruikers te verseker, sal die Saulspoortdam met die aanvang van die afsluitingsperiode opgevul word. DWS-ontleding dui aan dat ’n volle Saulspoortdam water sal kan voorsien vir plaaslike vereistes insluitend dié van Bethlehem, Reitz en Tweeling vir ’n tydperk van tot nege maande wat meer is as die ses maande tonnelonderbreking.
In 2021 het die departement met al die geaffekteerde munisipaliteite, sowel as ander belanghebbende en geaffekteerde belanghebbendes en staatsdepartemente skakelings begin, en hulle ingelig oor die beplande tonnelsluiting.
Daarna het die DWS met hierdie belanghebbendes vergader en hou dit voortdurend om aksieplanne wat deur die munisipaliteite en die belanghebbendes saamgestel is, te bespreek om enige uitdagings en knelpunte te versag soos die beplande instandhoudingsprogram geïmplementeer word.
Die DWS het ook kommunikasie en planne om belanghebbendes te betrek ontwikkel wat aansluit by die planne wat elkeen van die drie geaffekteerde munisipaliteite ook in plek moet hê. Dit word uitgerol om te verseker dat alle watergebruikers, insluitend lede van die gemeenskappe wat geaffekteer sal word, ingelig word en deelneem aan relevante aktiwiteite wat sal verseker dat die program suksesvol geïmplementeer word met minimale ontwrigting.
Die DWS wil alle watergebruikers wat deur die beplande tonnelinstandhouding geraak sal word, versoek om water spaarsamig te gebruik gedurende hierdie tydperk, as ’n manier om enige onvoorsiene risiko’s te bestuur. ’n Waterbeperkingskennisgewing word in hierdie verband opgestel.
